In 2023 brachten we voor de derde keer het mediagebruik en de mediaopvoeding in Vlaamse gezinnen in kaart. Voor deze editie gunden meer dan 1000 van jullie ons een inkijk in het schermgebruik van jullie kinderen: welke media gebruiken ze op welke leeftijd, wat kunnen ze al op eigen houtje en wat doen ze het liefst? Daarnaast kregen we ook inzicht in jullie bezorgdheden en de afspraken die er thuis zijn. Speciale aandacht ging ook naar kwetsbare gezinnen: gaat het er bij hen anders aan toe?

Ben jij ook benieuwd? Op deze pagina vind je alvast een korte samenvatting. Het volledige rapport kan je onderaan deze pagina downloaden.

Jonge ouders springen bewuster om met media

Ouders met jonge kinderen in huis (onder de 8 jaar) staan vandaag meer stil bij de toestellen die hun kind gebruikt. Dat blijkt in het voordeel van de televisie: dit oude, maar vertrouwde scherm laat ouders het meest toe om de touwtjes in handen te houden en op te volgen welke inhoud hun kind te zien krijgt. Zo kunnen ze zelf de afstandsbediening controleren en makkelijk meevolgen als ze in dezelfde ruimte zijn. Ook qua activiteiten zijn deze ouders selectiever. Hun kinderen zijn minder bezig met filmpjes kijken, muziek luisteren, beelden maken en telefoneren.

Terwijl de televisie z’n positie verstevigt, moeten de tablet en vooral de smartphone eraan geloven. Waar er in 2021 nog meer 5-8-jarigen een smartphone gebruikten dan 0-4-jarigen, zien we nu het omgekeerde gebeuren. Het lijkt erop dat ouders de kat liever niet bij de melk zetten om de vraag van hun kind naar een eerste smartphone uit te stellen.

Vinden ouders het - na de coronaperiode - opnieuw tijd om bewuster om te gaan met media na een tijd waarin alle remmen werden losgegooid? Heeft het nieuws over een eerste smartphone vanaf 9 jaar de aandacht van ouders getrokken? Of heeft hun houding meer te maken met het feit dat ze zelf in hun jonge jaren al in contact kwamen met de media waar ze hun kinderen nu liever van afschermen?

Digitale deuren gaan open tussen 9 en 12

Wanneer kinderen tussen 9 en 12 jaar oud zijn, gaan er steeds meer digitale deuren voor hen open. Ze zetten hun eerste stappen op sociale media, maken kennis met gadgets als smartwatches … Ouders zien dit in sneltempo gebeuren en kunnen niet altijd volgen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze ouders zich het meest zorgen maken over het mediagebruik van hun kinderen.

Ze beseffen dat ze iets moeten doen om grip te krijgen op de situatie en hun kind te begeleiden, maar worstelen met het vinden van een balans tussen praten en controleren. Vaak grijpen ze naar de makkelijkste uitweg: regels opleggen en beperkingen instellen via apps of software. Begrijpelijk, maar belangrijk om dit in samenspraak met het kind te doen. Zonder duiding of afspraken kan er afstand of een vertrouwensbreuk ontstaan tussen kinderen en hun ouders. Toch zijn er ook lichtpunten: heel wat ouders met kinderen in deze leeftijdscategorie geven aan dat er thuis veel gepraat wordt over media. Vooral onderwerpen als schermtijd, sociale media en (nep)nieuws worden weleens op tafel gelegd.

Meer weten, maar ook meer piekeren

Ook al zien ouders de voordelen van media in, piekeren ze bijna allemaal weleens over wat hun kind online ziet en doet op al die schermen. De groep bezorgde ouders is ook gegroeid tegenover twee jaar geleden, al is dat niet noodzakelijk negatief. Ouders lijken namelijk meer betrokken te zijn bij de mediaopvoeding van kinderen dan voorheen. Ze staan niet alleen vaker stil bij de toestellen, activiteiten en apps van hun kinderen, maar ook bij de afspraken die thuis gelden. Mogelijk maken ouders zich dus simpelweg meer zorgen omdat ze meer weten over media en er meer mee bezig zijn.

Schermtijd blijkt zorg nummer één, gevolgd door privacy en de inhoud die hun kind bekijkt. Ouders zoeken naar informatie om daarmee om te gaan, maar zijn niet altijd mee met de meest actuele thema’s (bv. cybersecurity). De toekomst zal uitwijzen hoe dit verder zal evolueren: zullen ouders zich steeds meer zorgen maken naarmate ze meer en meer kennis hebben over media?

Surfen kinderen en jongeren onder de radar?

Hoewel ouders meer stilstaan bij de media-activiteiten van hun kind, is het niet altijd evident om de vinger aan de pols te houden. Vooral wanneer kinderen ouder worden, blijkt dat best een uitdaging. De apps die ze gebruiken, wat ze online zien en wat ze online meemaken: voor ouders blijft het allemaal redelijk vaag. Als we de resultaten van ouders naast die van kinderen en jongeren leggen (Apestaartjaren 2022), zien we bijvoorbeeld dat 9-12-jarigen een pak meer apps gebruiken dan ouders denken. In vergelijking met wat kinderen en jongeren zelf aangeven, zijn ouders ook niet goed op de hoogte of ze al in aanraking kwamen met cyberpesten of sexting. Verder geven veel ouders aan dat ze niet weten of hun kind online beelden ziet over zelfverminking, zelfdoding of eetstoornissen. De mate waarin hun kind enge beelden en beelden van drugs of seks te zien krijgt, overschatten ze dan weer. Maar er is ook goed nieuws: ouders weten wél goed of hun kind al ervaring heeft met haatspraak.

Heel wat ouders zeggen zelf niet goed te weten wat hun kind online ziet en meemaakt. En de cijfers tonen ook aan dat ouders toch niet zo goed op de hoogte zijn dan ze misschien zelf zouden willen. Een goed gesprek blijft een ideale manier voor ouders om een beter beeld te krijgen van het mediagebruik van hun kind en de lijnen open te houden in het geval van problemen. 

Wat met kwetsbare gezinnen?

Net als bij de vorige editie van de MediaNest Cijfers namen we ook deze keer kwetsbare gezinnen (gezinnen met ouders die niet-Belgen zijn, een andere thuistaal hebben of vaak geld tekortkomen) onder de loep. Uit de resultaten blijkt dat deze ouders iets minder tevreden zijn over het aantal toestellen en de internetverbinding in huis. De toestellen die ze gebruiken, moeten ze meer delen en zijn vaak ook al verouderd. Wel zijn de media-activiteiten van kinderen uit kwetsbare gezinnen gelijkaardig aan die van andere kinderen. Ze (video)bellen alleen iets meer om contact te houden met familieleden. 

Verder maken kwetsbare ouders thuis minder snel afspraken over het mediagebruik van hun kind. Doen ze dat wel, dan hebben ze doorgaans méér afspraken dan andere ouders en zijn ze minder geneigd om hun kind daarin te betrekken. Ook maken ze minder gebruik van ouderlijk toezicht dan andere ouders, tenzij om de locatie van hun kind op te volgen. Tot slot beslissen ze eerder vanuit hun eigen overtuiging of op basis van de wettelijke minimumleeftijd wanneer de tijd rijp is voor hun kind om een account aan te maken op sociale media.