We maken ons allemaal wel een keer zorgen of we toch niet te veel tijd doorbrengen voor dat schermpje. En over onze kinderen en jongeren zijn we eens zo bezorgd. Hoe zorg ik ervoor dat het eten niet koud wordt omdat dochterlief eerst de perfecte foto op Instagram wil posten? Wat doe ik als mijn tiener ‘s avonds stress krijgt van de extra taak die een leerkracht nog online plaatst? Of wat doe ik als mijn zoon liever chat met zijn vrienden dan actief deel te nemen aan onze familieuitstap? MediaNest ging op zoek naar jullie ervaringen, en legde deze situaties voor aan een aantal experten.
“Mijn vrouw en ik werken beiden fulltime en hebben zeer drukke agenda’s. Daarom proberen we om bij het avondeten extra tijd te spenderen aan de kinderen. Toen de kinderen jong waren genoten ze hier ook enorm van en luisterden we naar de verhalen van hun schooldag. Nu ze ouder zijn merken we dat de gesprekken ingewisseld worden voor de smartphone tijdens het avondeten.
"De sociale babbel tijdens het avondeten wordt ingewisseld voor kinderen die de hele tijd op hun smartphone zitten."
Wanneer er veel dingen gebeurd zijn op school merken we dat ze minder de neiging hebben om op hun smartphone te zitten, maar wanneer er een stil moment valt, wordt de smartphone meteen boven gehaald. Omdat dit ons stoort, maken we hier wel eens een opmerking over, al krijgen we dan vaak meteen commentaar en boze blikken terug. Als we op restaurant gaan stoort dit ons zelfs nog meer. Ze maken van alles foto’s, stories, ze checken zich in… Het lijkt alsof ze het gezellig etentje eerder online beleven in plaats van met ons. Mijn dochters zeggen dat dit erbij hoort wanneer ze bij hun vrienden zijn en dat we dit niet als iets onbeleefd of ongeïnteresseerd moeten opnemen. Blijkbaar is het normaal voor jongeren om constant op hun smartphone te zitten. Misschien zijn wij wel van de oude stempel?”
Wat zeggen de experten?
Maak samen goede afspraken voor het gebruik van smartphones in huis.
Gert Van Daele, experte Provinciaal Veiligheidsinstituut: “Alleen al de aanwezigheid van een telefoon op tafel is een stoorzender voor een goed gesprek. Vertel je gezin welke ‘phubbing’* gewoonte (bv. smartphone aan tafel) je vervelend vindt. Vraag ook naar jouw vervelende gewoonte (bv. aan het werk bij de tv). Maak samen goede afspraken voor het gebruik van smartphones in huis. De smartphone van tafel bannen hoort daar zeker bij. Je kan dat leuk aanpakken door bijvoorbeeld aan ‘phone stacking’ te doen. Leg tijdens het eten alle smartphones op een stapel, zodat niemand eraan kan. Wanneer iemand toch bezwijkt voor zijn/haar smartphone, moet deze persoon achteraf de afwas doen.”
Jongeren staan niet altijd stil bij de vraag of het onbeleefd of ongeïnteresseerd overkomt.
Davy Nijs, onderzoeker en mediapedagoog: “Als je jongeren laat doen dan lijkt het er inderdaad op dat de smartphone er permanent bij moet zijn: ‘een foto of het is niet gebeurd’. Die schijnbare ‘druk’ laat jongeren niet altijd toe stil te staan bij de vraag of het onbeleefd of ongeïnteresseerd overkomt. Maak daarom afspraken rond ‘tech free-zones’. Bespreek op welke momenten of plaatsen de smartphone niet hoort: aan tafel, op de plek waar er tv gekeken wordt, in de auto,…Naast het maken van afspraken kan het als gezin misschien ook wel leuk eens leuk zijn om samen te kijken naar de gemaakte foto’s of stories van je kinderen. Zo kan je zien hoe je kinderen tegenwoordig gezelligheid of het perfecte moment weergeven aan de hand van één foto.”
“Vorige week besloten mijn vrouw en ik om nog eens een gezinsuitstapje te plannen met onze zoon. Toen we hem erover aanspraken, zei hij dat hij al naar een fuifje moest die avond. Omdat we veel belang hechten aan familie hebben we hem gezegd dat hij maar naar het eerstvolgende fuifje moest gaan. Waarop hij lichtjes gefrustreerd wel toegaf. Op het uitstapje zelf merkten we dat David heel de avond aan zijn gsm vastgeplakt zat. Wanneer wij vroeger ergens niet bij konden zijn, hoorden we de week erna alle verhalen wel. Maar David zei dat hij geen seconde wou missen van de fuif en het feit dat hij zag dat iedereen zich aan het amuseren was op de filmpjes maakte hem gek. We begrepen dat hij het jammer vond dat hij het feestje moest missen, maar je kan tenslotte toch niet overal bij zijn?”
"Je kan toch niet overal bijzijn?"
Wat zeggen de experten?
Jongeren vergeten soms te genieten van het hier en nu
Davy Nijs, onderzoeker en mediapedagoog:
"De druk om van alles op de hoogte te zijn en overal bij te zijn, ligt momenteel heel hoog bij jongeren. Combineer het ook maar eens: het vele schoolwerk, sport en jeugdbeweging, gamen met vrienden en onbekenden, statusupdates onderhouden, … Internet en zeker de smartphone leggen de druk soms extra hoog. Het vergt een hele uitdaging voor jongeren om op een verstandige manier op al deze prikkels te reageren. Wat jongeren niet altijd uit zichzelf beseffen is dat het soms best wel OK kan zijn om dingen te ‘missen’. Tegelijkertijd ben je immers dingen wel in het hier en nu aan het beleven, wat waarschijnlijk ook een zeer leuke ervaring is. Want hoeveel tijd is er nog voor zowel ouders als hun kinderen om samen als gezin dingen te doen? Je kan hier des te meer van genieten als de wereld op een andere plaats zonder jou mag doordraaien. Maar uiteraard mag je alles dat je gemist hebt nadien ‘inhalen’ door de stories of foto’s te bekijken. Ook leuk! Maar ondertussen heb je toch ook genoten van jouw wereld."
Voor tieners zijn hun vrienden en ‘erbij horen’ heel belangrijk
Gert Van Daele, experte Provinciaal Veiligheidsinstituut:
“Fear Of Missing Out (FOMO) staat voor de angst om iets (leuks of belangrijks) te missen. Voor tieners zijn hun vrienden en ‘erbij horen’ heel belangrijk, waardoor ze soms FOMO kunnen ervaren. Daarom zijn social media en smartphones zo belangrijk voor hen, omdat ze op deze manier ieder moment van de dag in connectie kunnen zijn met alles en iedereen. Natuurlijk hoeft David zijn sociale mediakanalen niet af te sluiten om FOMO te voorkomen, maar het helpt wel om niet iedere vijf minuten je gsm te checken om zo continu geconfronteerd te worden met wat je vrienden aan het doen zijn.
“Mijn dochter Lore is altijd een goede student geweest. Ze heeft altijd de neiging om meteen aan haar huiswerk te beginnen na school en zo snel mogelijk al haar taken af te ronden. Daarna kan ze zich pas volledig ontspannen en kijkt ze wat tv, spreekt ze af met vrienden of gaat ze naar haar hobby’s. Mijn man en ik merken sinds kort dat ze het schoolwerk moeilijker langs zich neer kan leggen en dat ze hier tot ‘s avonds laat nog mee bezig is. We hebben haar hierover aangesproken en ze gaf aan dat dit kwam doordat leerkrachten nog tot laat in de avond mededelingen online zetten. We begrijpen dat ze dit niet gewoon kan negeren, omdat ze zo niet in mekaar zit. Dit zorgt bij haar dan ook voor extra druk. Mijn man en ik vroegen ons af of dit wel kan? Is het de bedoeling dat leerlingen nog zo laat bereikbaar moeten zijn voor school? Dienen de uren na school niet net voor hobby’s en ontspanning?”
Wat zeggen de experten?
Duidelijke afspraken tussen leerlingen en leerkrachten zijn belangrijk
Annelore Deprez, onderzoekster en experte:
Uit onderzoek van de Arteveldehogeschool (2018) blijkt dat een goede balans vinden tussen werk- en privéleven niet altijd evident is. Zeker niet met de alomtegenwoordigheid van digitale tools. Lore geeft aan dat ze een constante druk voelt om schooltaken op te volgen. Het is inderdaad zo dat leerkrachten vaak ’s avonds via verschillende platformen communiceren. Dat betekent niet dat zij verwachten dat studenten meteen met de opdrachten aan de slag gaan. Het is dus belangrijk om vooraf duidelijke afspraken te maken tussen leerlingen en leerkrachten.
Ondanks dat de leerkracht duidelijk aangeeft niet te verwachten dat taken stante pede worden opgevolgd, kan een leerling toch nog altijd de neiging hebben om steeds opnieuw te checken. Indien dat checkgedrag de mentale rust verstoort, kan de leerling een aantal hulpmiddeltjes inroepen om het checken ‘onder controle’ te houden. Neem bv. je smartphone of laptop niet mee naar je slaapkamer. Of zorg dat het bewuste platform niet het eerste is wat je ziet als je de laptop aanzet of de smartphone raadpleegt. Leerkrachten zouden er dan weer voor kunnen kiezen om taken klaar te zetten ’s avonds of in de vakantie, maar die pas overdag te communiceren. Zo weten leerlingen dat ze bv. na 20u. geen communicatie meer ontvangen via een platform zoals smartschool.
Omgaan met smartschool is een leerschool voor leerlingen, leerkrachten én ouders
Davy Nijs, onderzoeker en mediapedagoog:
Thuis zijn we van mening dat een schoolagenda wordt opgemaakt of aangevuld tot maximum het moment waarop kinderen thuiskomen van school. Na school controleer je smartschool en dan weet je wat te doen. Zaken die er nadien nog opkomen zijn niet voor de dag nadien. Het is natuurlijk zeker al eens gebeurd dat er de dag nadien iets fout liep omdat er toch nog andere opdrachten opgekomen waren. Dit vinden we als ouders dan niet de verantwoordelijkheid van onze kinderen, wel die van de school en de individuele leerkracht. De leerkrachten moeten volgens ons dan ook zelf verstandig met dit medium omgaan. Trouwens, ook voor ons als ouders is omgaan met smartschool een leerproces: vanaf smartschool kan je alles nauwgezet mee opvolgen, maar het is al meermaals aangetoond dat zo’n ‘helikopterouder’ ook niet diegene is waar kinderen het meest aan hebben.