Mensen roepen op sociale media op om maatregelen niet te volgen ("De overheid probeert ons met al die maatregelen te onderdrukken."), trekken de dood van een (bekend) persoon in twijfel ("Dat klinkt toch wel heel raar, mij maken ze zoiets niet wijs") of geloven dat de maanlanding in scène is gezet.
Er doen online heel wat wilde verhalen en theorieën de ronde. En de kans is groot dat jij of je tiener deze al zag passeren op sociale media. En geef toe: ze klinken soms geloofwaardig of zélfs aantrekkelijk. Wie wil nu niet dat we allemaal gezond kunnen zijn en ons gewone leventje van voor die lockdown kunnen hervatten?
Toch blijkt er iets niet te kloppen met die verhalen, want ze worden door sociale media offline gehaald en factcheckers en journalisten geven aan dat ze onwaar of misleidend zijn.
Euhm… mijn kind deelt die wilde theorieën. Waarom?
Op zoek naar antwoorden
Het corona-virus, de dood van een bekend persoon of een andere ingrijpende gebeurtenis zet de wereld op zijn kop. Waar komen al die problemen vandaan? In realiteit is het allicht complex en zal het nog even duren voor we het allemaal weten. Een filmpje met een helder antwoord (en eventueel met een simpele oplossing), is dus enorm aantrekkelijk.
Op zoek naar een schuldige
Een ingrijpende gebeurtenis heeft veel impact op je leven. Vaak ben je daar niet blij mee. Gewoon iemand de schuld kunnen geven op zo'n moment, het kan opluchten.
Op zoek naar entertainment
Vaak zijn filmpjes, memes of artikels met wilde theorieën gewoon spectaculair, spannend of grappig.
Zelf kan je zo'n verhalen makkelijk links laten liggen. Je hoeft ook niet te reageren om te zeggen dat je het er wel of niet mee eens bent.
Reageren kan immers averechts werken. Alles wat je online te zien krijgt, wordt immers mee bepaald door je klikgedrag. Als je dus veel reageert op die ene persoon die wilde theorieën deelt, dan zal die persoon ook meer zichtbaar worden in je tijdslijn.
Maar als je eigen familie iets deelt waar je het moeilijk mee hebt, dan wil je allicht wél het gesprek aangaan.
Hoe voer je daar nu een constructief gesprek over?
Denk niet direct het ergste
Het is niet omdat je tiener iets deelt dat in jouw ogen extreem lijkt, dat er direct sprake is van complete ‘brainwashing’.
Verwijt mekaar niet
“Maar hoe kàn je dit geloven?” of “Jij gelooft in complotten” zijn niet de beste openingszinnen voor een gesprek. Het heeft vooral ook geen enkele zin. Voel je de emoties oplaaien? Zet het gesprek gerust even ‘on hold’.
Stel vooral vragen
Probeer niet direct te overtuigen met bewijzen. Stel vooral vragen: waarom precies geloof je deze theorie? Hoe komt het dat je er zo zeker van bent? Hoe komt het dat je dat ene argument zomaar kunt aannemen zonder enig bewijs? ...
Leg jouw twijfels uit
Leg uit waarom jij twijfelt. Bijvoorbeeld op basis van wat je er zelf over las in nieuws of factchecks. Of vanuit je eigen buikgevoel.
Een complot? Een complottheorie?
Sommige van de wilde verhalen die circuleren, kan je een complottheorie noemen.
Een complot is een samenzwering of een geheim plan. Een complottheorie is dan een vermoeden dat een gebeurtenis het gevolg is van een complot. Bijvoorbeeld: een ongeval van bekend persoon was eigenlijk een geplande moord.
Een complottheorie heeft altijd dezelfde structuur:
- een groep (machtige mensen)
- heeft een geheim plan
- dat een onaangename gebeurtenis uitlokt
- en nadelig is voor een andere groep
Dat China corona in het leven heeft geroepen om de westerse samenleving overhoop te gooien, is dus een mooi voorbeeld.